İlk dəfə Kəlbəcərdə oldu. Azərbaycanın işğaldan azad olunan ərazisini tərk etmək üçün daha artıq zaman istədi ermənilər. Zaman bizim insaf və ədalətimizdən yana, verildi. Qazandığımız erməni dirənişi, üzlülüyü oldu. Daha çox dirəndilər Kəlbəcərdən çıxmamaq üçün. Daha çox yerə əl atdılar. Hətta Zod qızıl yatağına gedən yolun darvazalarını açmadılar.
Bunun məsuliyyətini rusiyalı sülhməramlıların üstünə atdılar. Rusiyanın sülh məramına inanmamaq üçün haqlı səbəbləri olan Azərbaycan ictimai rəyində, ciddi qıcıq yarada bildilər. Buna paralel özləri, rusiyalı sülhməramlılara isti yeməklər, şirniyyat daşıdı. Həm də bunu kameralar qarşısında edib, ictimailəşdirdilər. “Erməni humanizmi” nümayiş etdidilər. Üstəlik kameralar qarşısında rus əsgərlərə ağlayıb yalvardılar ki, bəs, siz böyük qardaşımızsınız, bizi türkdən qoruyun, yanımızda olun, tək qalmayaq. Ardıyca gecə Cömrüdəki Rusiya hərbi bazası yaxınlığında müəmmalı şəraitdə bir rus hərbiçini qətlə yetirdi ermənilər.
Bu mənzərə erməni xislətinin çox aydın göstəricisidir. Onlar pəzəvəng xislətli tayfadır. Millət, xalq olmaları ehtimal belə olunmur. Yalançı, riyakar, xəyanətkar, iyrənc, arxadan zərbə vurmaq, mental dəyəridir ermənilərin.
Ən təhlükəlisi, onlar Cənubi Qafqazda Azərbaycana, türkə təzyiq vasitəsidir, bəlli siyasi dairələrin əlində. Kimlərəsə öz məqsədində alətidir. Yəni Azərbaycan təkcə vətən müharibəsi aparmır, dünyanın əlindən özünə təsir rıçağını da almağa çalışır desək, bu daha ədalətli olar. Bütün bunları qeyd etməkdə məsqsədimiz nədir deyə soruşanlarla, narahatlıqları da bölüşməkdə fayda olar.
Xatırlamış olarsınız, tək Füzuli döyüşləri göstərdi ki, ermənilər əzabla keçilən istehkamlar qurmuşdu. Ukraynalı hərbi mütəxəssislərin və digər şəhrçilərin də qeyd etdiyi kimi, bu istehkamlar, bir neçə qatlı müdafiə zolaqları erməni bacarığı, texnikası və ağlının məhsulu deyil. Bu nəhəng bir peşəkarın işi idi. Və illərlə Ermənistan yox, Azərbaycan ərazisində yerləşdirilərək, Azərbaycanın özünə qarşı istifadə edildi.
Odur ki, indi Azərbaycanda qalıb-qalmayacaq ermənilər məsələsi həmin istehkamlar qədər təhlükəlidir. Çünki bu qalışın sxemini də erməni qurub yaratmır. Füzulidəki istehkamın müəllifləri hələ də dövriyyədədir. Odur ki, biz, işğal altında olan ərazilərdən çıxarılan ermənilərə qalıb-qalmamaq sualını elə özümüz verməliyik. Yerində soruşulmalı, qalırsanmı, gedirsənmi? Qalmaq istəyənlərin hər biri ciddi araşdırılmalıdır.Yəni İrəvana gedim, dönərəmə imkan verilməməlidir. Üstəlik dönmək istəyənlər üçün son və dəyişməz tariximiz olmalı. Olmadığı sürəcə sıralarımıza kim gəldi, kimi gəldi çox rahat şəkildə yerləşdirə bilər. Məsələn, on il sonra, Dağlıq Qarabağda erməni adı altında yerləşdirilən qırx min terrorçu bizim nəyimizə lazımdır? Biz onlarla nələr yaşayarıq, bunu təsəvvür eləmək belə dəhşətli gəlir?
…Və xatırlamaqda fayda var, ölülərini sahiblərinə verməyib, onları kütləvi məzarlıqlarda xəlvəti basdıran, yüz il sonranın “saxta soyqırım” tarixinin indidən bünövrəsini qoyan, erməni siyasi rəhbərlərində, hər şey gözləmək lazımdır. Yəni ən uzaq məqsəd üçün yüzlərlə vətəndaşından vaz keçə bilən, elə o qədər də erməni ata-ananın göz yaşını heçə sayan, həbs etdirən, adamlardan Azərbaycana qarşı bütün mənfilikləri gözləməliyik.
Odur ki, diplomatiya masasında oturan Azərbaycan, təkcə bu səbəbdən son erməninin getmək yoxsa qalmaq tarixini bəlli etməlidir.
Düsünə qalsa bizə heç yarım dənə də erməni lazım deyil. Qarışıq ailələrdən olan qırx minəcən Azərbaycan vətəndaşı olan erməni birinci Qarabağ savaşında dövlıt və millətindən imtina edərək qalıb ölkədə, bu yetərlidir.
Ancaq yeni qalmaq istəyən erməni məsələsini Azərbaycanın öz ictimai rəyi hələ ki, qəbula hazır deyil. Bu son dərəcə çətindir.
Məsələn iki oğlu şəhid olan anaya, hasarının o tayında erməni yaşaya bilərmi? Sualını indi necə vermək olar? Amma geisoyasi mövqeyimizə baxanda biz hansısa qərarı verməliyik, son tarixlə bağlı. Düşmənlə öz dilində danışmağı, onun kimi davranmağı nəhəyət ki, biz də öyrənməliyik, daha gecikmək olmaz, bizim yaşadıqlarımızdan qazandığımız təcrübə buna izn, vermir.
Jalə Mütəllimova
araz.az xəbər portalı.