Arktika uzun müddətdir geosiyasətdən uzaq olan beynəlxalq neytral zonadır. Lakin iqlim dəyişikliyi bu ucqar qütb bölgəsində qeyri-adi dərəcədə yüksək fəallığa səbəb olub, ona görə də strateji maraqların toqquşması və buzların əriməsi onu kökündən dəyişə bilər.

araz.az   xəbər verir ki, Arktikanın idarə olunması birdən-birə ən böyük Arktika dövləti olan Rusiyanın Ukrayna ilə müharibəyə görə təcrid olunması səbəbindən sual altındadır. Səkkiz ölkə arasında əməkdaşlığın əsas orqanı olan Arktika Şurasının işi bərbad vəziyyətdədir. Keçən ildən onun iclasları dayandırılıb və Rusiyanın sədrliyi Norveçə təhvil verməli olduğu mayın 11-dən sonra nə baş verəcəyini heç kim dəqiq bilmir.

Danimarkanın Arktika üzrə səfiri Tomas Vinkler bildirib ki, Rusiya şuranın üzvü olaraq qalır və buna görə də prinsipcə istənilən qərar və ya hərəkətdə iştirak edəcək. Ancaq bunun hazırkı siyasi şəraitdə necə olacağı “hələ nəzərdən keçirilir”.

“Bloomberg” yazır ki, Arktikada status-kvo təhlükə altındadır və bu, Soyuq müharibədən sonra çiçəklənən elmi əməkdaşlığa zərər verə bilər. Vəziyyəti regiona təsir edən qlobal istiləşmə, eləcə də onun resursları – bəlkə də milyonlarla barel neft və zəngin mineral yataqları uğrunda yarış mürəkkəbləşdirir.

Ölkələr Arktika uğrunda mübarizəyə qoşulur

Şimal qütbünə heç kimin “sahibkarlığı” olmasa da, əraziləri mərkəzi Şimal Buzlu Okeanını əhatə edən ölkələr artıq beynəlxalq hüquqa əsasən, sahil zolağından çox-çox kənarda hüquqlara malikdirlər. İndi onlardan üçü – Rusiya, Kanada və Danimarka (Qrenlandiya ərazisinə sahibdir) – xəritələri yenidən tərtib edir və okeanın altında olanlara daha böyük suveren hüquqları müdafiə edirlər: Şimal qütbündə uzanan Arktika dəniz dibinin böyük bir hissəsi. Dördüncü ölkə olan Norveç bir neçə il əvvəl sərhədlərin dəyişdirilməsinin lehinə daha arqumentlər irəli sürüb.

Diplomatik terminologiya ilə desək, sərhədlərin necə cızılacağı kontinental şelfin hər bir ölkənin sahillərindən nə qədər kənara çıxmasından asılıdır. Hər üç ölkə öz kontinental şelflərinin Lomonosov silsiləsi adlanan sualtı dağ silsiləsinə qədər uzandığını iddia edir.

Ölkələr hələ də beynəlxalq sularda qalacaq ərazilərdə sərbəst hərəkət edə biləcəklər. Lakin bu suların altındakı təbii sərvətlər böyük ola və ələ keçirilə bilər. Nəticədə yaranan rəqabət əsas resurslara və iqlimə nəzarət edənlər üçün ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

araz.az xəbər portalı.

araz.az xəbər portalı.