Yeni qiymət dalğası – Bazar “yanır”

Dövlət Statistika Komitəsinin hesablamalarına görə, bu il ərzaq məhsullarının qiymətləri daha çox bahalaşıb. Ötən ilin yanvar-noyabr aylarında respublika üzrə istehlak qiymətləri indeksi ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 109,4 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 110,4 faiz, qeyri-ərzaq malları üzrə 108,9 faiz, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərə görə 108,6 faiz təşkil edib.

DSK-nın məlumatına görə, noyabr ayında istehlak qiymətləri indeksi oktyabr ayı ilə müqayisədə 99,8%, ötən ilin noyabr ayı ilə müqayisədə isə 102,6% təşkil edib. Buradan görmək olar ki, adi istehlak səbətinin qalan hissəsi ilə müqayisədə daha çox bahalaşan ərzaq olub və bu hal süfrələrimizin bayram çeşidinin qiymətlərində açıq şəkildə özünü büruzə verib.

Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) rəhbəri Eyyub Hüseynov da AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, son bir il ərzində müşahidə olunan qiymət artımına baxmayaraq, dekabr ayından qiymətlər yenidən bahalaşmağa başlayıb: “Bir nəfər üçün bayram menyusu 250 manata qədər artıb. Bu proses ümumilikdə təbiidir: bayram ərəfəsində yerli bazarda tələbat artır, ona görə də biznesmenlər öz gəlirlərini artırmaq üçün qiymətləri qaldırırlar. Düzdür, bir dəfə qaldırılan qiymətlərimiz adətən aşağı düşmür”.

Bununla belə, digər yerli analitiklər əhalinin şərti istehlak səbətinin qiymətini yüksəldən bayram tələbinin yüksək olması iddiası ilə mübahisə etməyə hazırdırlar. Məsələn, iqtisadçı ekspert Akif Nəsirlinin fikrincə, azad bazar inhisarda olandan onunla fərqlənir ki, tələbin pik nöqtəsində qiymətlər birinci halda düşə bilər: “Axı, biznes rəqiblər üzərində üstünlük əldə etməyə çalışır və bunu qiymətləri aşağı salmaqla edir. Söhbət yalnız artımdan gedirsə, bunun mahiyyəti də aydındır. Əgər rəqabət yoxdursa, bazarı inhisara alan biznes dairələri ancaq yüksək gəlir əldə etməkdə maraqlıdır. Ona görə də qiymətlərimiz il boyu qalxır və artan bayram tələbi fonunda bahalaşır”.

Artıq qeyd edildiyi kimi, ötən ilin dekabr ayında istehlak bazarı yeni qiymət dalğası ilə üzləşdi. Bununla yanaşı, əsasən ərzaq məhsullarının qiymətləri, xüsusən də piştaxtalarımızdakı meyvə-tərəvəz çeşidlərinin qiyməti artıb. Alıcılar qeyd edirlər ki, paytaxt bazarlarında Yeni İl bayramı öncəsi nəinki bahalaşma, hətta nəzərəçarpacaq dərəcədə qıtlıq yaranıb. Əvvəlki bayram həyəcanı yox idi. Əhali nisbətən ucuz qiymətə yalnız məhdud mövsümi məhsullar – kələm (0,50 AZN), yerkökü (0,50 – 1 AZN), alma (0,80 – 2 AZN) ala bilər.

Qiymətlər 1-2 AZN aralığında qalmasına baxmayaraq, xurma tədricən piştaxtaları tərk edir. Naringi 1,5 – 2 AZN-ə satılır və günəşli meyvələrin tədarükü əvvəlki mövsüm bolluğu ilə fərqlənmir. Əvvəlki illərdən fərqli olaraq bazarlar yerli kartofsuz qalıb. Xaricdən gətirilən kartofun qiyməti 1 manat daxilində saxlanılır. Alıcılar iddia edirlər ki, xaricdən gətirilən kartofun keyfiyyəti çox arzuolunmazdır.

İstixana tərəvəzlərinin qiymətləri təsiredicidir. Bazarlarda xiyar nə az, nə çox – düz 4,5 manata satılır, bəzi yerlərdə isə qiyməti 12-15 manata qalxıb. Pomidoru bir neçə dəfə ucuz təklif edirlər – Qazax çəhrayı pomidorunun kiloqramına 2 manat istəyirlər, ancaq bir yarıma da tapa bilərsiniz. Üzümün (4-5 AZN), armudun (3-5 AZN) davamlı yüksək qiymətləri dəyişmir.

Yeni İl bayramına kimi Bakı bazarlarında balıq bahalaşsa da, ətin qiyməti davamlı olaraq bahalı qalıb. Toyuq ətinin qiyməti bir qədər artıb – broyler toyuqlarının kiloqramı 5 manatdan 5,50 manata qalxıb.

Bu vəziyyətdə yerli müvafiq qurumlar ilin yekununa görə birrəqəmli inflyasiya gözləyir. Məsələn, dekabr ayında uçot dərəcəsini aşağı salan Mərkəzi Bankın hesabatlarına əsasən, belə bir qərar üçün əsas “inflyasiya gözləntilərinin sabitləşməsi”, həmçinin “4±2% hədəf dəhlizində faktiki və proqnozlaşdırılan inflyasiyanın mövcudluğudur”.

“İki il dalbadal əhəmiyyətli artımdan sonra inflyasiya birrəqəmli səviyyəyə düşdü, lakin qiymət artım tempi hələ də idealdan uzaqdır. Unutmaq olmaz ki, hökumətin ÜDM-in artımı ilə bağlı proqnozu ilə yanaşı, 2023-cü il üçün inflyasiya proqnozu da özünü doğrultmadı. İlin əvvəlində hökumət Azərbaycanda inflyasiyanın 6,9% olacağını açıqlamışdı. Mərkəzi Bankın hədəf diapazonu 2-6% təşkil edir. Bununla belə, inflyasiya hələ də normadan yüksəkdir”, – deyə A.Nəsirli fikrini yekunlaşdırıb.

Qeyd edək ki, mütəxəssislər cari ildə ərzaq qiymətlərinin artmağa davam edəcəyinə əmindirlər.