“Kitabi-Dədə Qorqud”dan aldığım ləzzəti heç bir ədəbiyyatdan ala bilməmişəm”

 

1 avqust – Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günüdür.

Moderator.az-a açıqlama verən görkəmli türkoloq, filologioya elmləri doktoru, professor, sabiq təhsil naziri Firudin Cəlilov bu böyük günlə bağlı bəzi tarixi məqamlara diqqət çəkdi:

“Hər bir millət öz dili ilə tanınır. Soruşanda ki, “sən kimsən”, qarşı tərəf “türkəm”, “özbəyəm”, “rusam” və s. kimi cavablar verir. Bu cavablarda əsasən dil nəzərdə tutulur. Insanın anasından eşitdiyi dil həm də onun millətinin adıdır. Bu mənada dil sosial toplumda böyük siyasi anlam daşıyır. Hər bir xalq öz dili ilə fəxr edir.

Bizim dilimiz özəlliklə fəxr olunması bir dildir. Mən bu dilin qədim dövrlərini araşdırmışam. Dilimizin nə qədər qədim və zəngin dil olduğunu gördükdə, insan ancaq fəxr edir. Bütün dillərdə alınma sözlər var. Bizim Azərbaycan tükcəsində də bu, belədir. Ərəb, fars, rus, ingilis dilindən sözlər almışıq. Lakin bizim başqa dillərə verdiyi sözlər o qədər çoxdur ki, bunlara baxdıqca dilimizin böyüklüyünə, zənginliyinə heyrət etməyə bilmirsən.

Bu dildə ulu babalarımız atalar sözü deyiblər. Hikmətli deyimlər səsləndiriblər. Bu atalar sözünün hər biri bir fəlsəfi konsepsiyadır. Bəzən deyirlər ki, türklərin qədim filosofları azdır. Bizim babalarımzın deyimləri elə fəlsəfədir və dilimizin zənginliyini göstərir. Bu deyimlərdə çox qısa və lakonik şəkildə böyük bir fəlsəfi fikir çatdırılır. Bizim “Kitabi-Dədə Qorqud” kimi zəngin xəzinəmiz var. Dədə Qorqudu oxuduqca adamın ürəyinə yağ kimi yayılır. Mən Dədə Qorquddan aldğım ləzzəti heç bir ədəbiyyatdan ala bilməmişəm. Belə böyük bir dili olan xalqın təbii ki, dil bayramını qəbul etməyə haqqı var.

Əlifba məsələsinə gəlincə, deməliyəm ki, 90-cı illərdə SSRİ çökməyə başlayanda, biz qərara gəldik ki, 1920-ci ildə bizim milli dövlətimizi dəyişdirib sovet Azərbaycanı edənlərin əleyhinə olaraq, biz 1918-1920-ci illərdəki dövlətimizi bərpa edək. Müstəqillik aktını qəbul edən kimi parlamentdə komissiya sədri olaraq 90-cı illərdən başlayaraq latın əlifbasının bərpasına başladım. Bu proses bir müddət uzandı. 1-2 dəfə parlamentdə müzakkrə olundu. Axırda 1991-ci ilin dekabrında qəbul elədik.

Parlament bu əlifbanı qəbul edəndən 1-2 il sonra artıq mən nazir işləyirdim və bu səbəbdən bütün dərslikləri latın əlifbası ilə çap etmək imkanım oldu. 1993-cü ildən üzübəri dərsliklərimiz latın qrafikası ilə çap olunmağa başladı. 3-4 ildən sonra isə qəzetlər də latın əlifbası ilə çap olunmağa başladı. Beləliklə də, əlifba oturuşdu. Bu gün artıq iki nəsil orta məktəbi latın əlifbası ilə oxuyub. Bu baxımdan əlifba bayramını da qutlamaq mühüm önəm daşıyır.

Mən həm Azərbaycan əlifbası, həm də Azərbayvan dili münasibəti ilə bütün xalqımızı təbrik edirəm”.

Seymur ƏLİYEV

araz.az xəbər portalı.